Lot No: 40 - OSMANLI DÖNEMİ ÇOK NADİR EL YAZMA KİTAP: DÜRR-İ MEKNUN

OSMANLI DÖNEMİ ÇOK NADİR EL YAZMA KİTAP: DÜRR-İ MEKNUN

EL YAZMA DÜRRİ MEKNUN.

YAKLAŞIK 500 SAYFA, EKSİKSİZDİR. CİLTLENMESİ GEREKİR.

20 X 14,5 CM

Daha çok Envârü’l-Âşıkîn adlı eseri ile tanınan XV. yy. müelliflerinden Yazıcıoğlu Ahmed Bîcan Efendi, döneminin önemli bilgin ve tasavvufçularındandır. Yazıcıoğlu Mehmed’in küçük kardeşi olan Yazıcıoğlu Ahmed Bîcan’ın babası Kâtip Salih’tir. Yazıcıoğlu, Yazıcızade, Bîcan lâkablarıyla tanınmakla beraber, İbnü’l-Kâtib olarak da anılmıştır. Eserlerinden Arapça ve Farsçayı iyi bildiği anlaşılan Ahmed Bîcan Gelibolu’da doğmuştur. Ölüm tarihi hakkında elde kesin bir bilgi mevcut olmayan müellifin tahminen 1466 yılından sonra vefat ettiği söylenebilir. Farsça tamlama yoluyla oluşturulmuş adına bakarak eserin konusunu tahmin etmek mümkün görünmemektedir. Dürr; inci, lü’lü; meknûn ise gizli, saklı, dikkatle korunan anlamındadır. Bu iki sözcük tamlama yoluyla “Saklı/ gizli İnciler” anlamına gelmektedir. Konusunu doğrudan çağrıştırmayan bu adın, eserin içeriğinin çok değerli olduğu vurgusuna hizmet ettiği söylenebilir. Kaynaklarda coğrafya ve kozmonografyaya dair eserler arasında anılan (Sakaoğlu 1999: 1-10) Dürr-i Meknûn’un konusu Amil Çelebiğlu tarafından şöyle özetlenmektedir: “On sekiz bin âleme işaret olarak on sekiz babdan meydana gelen bu eserde çeşitli ayet, hadis, temsil ve hikâyelerle dünyanın yaratılışı, bazı peygamberlerin ahvali ve kıyamet alâmetleri anlatılmıştır. Tek bir eserin tercümesi olmaktan çok bir derlemeye benzemektedir. Eserde yer alan birçok somut bilginin yanı sıra, çok sayıda rivayet ve menkıbe de geçmektedir. Bu yönüyle eser, tam bir kaynak teşkil etmese de yazıldığı dönemin şartları çerçevesinde önemlidir.” (KAYNAK: dergipark.org.tr)

yazıcıoğlu ahmed bican'ın muhtelif kaynaklardan derlediği bilgiler ışığında kaleme aldığı kitap. saklı inciler ya da dizilmiş inciler anlamına çıkıyor türkçesi. birçok şey hakkındaki bilginin ardı ardına sıralanmasına işaret ediyor. bu da kitabın belli bir türü olmadığına çıkıyor aslında. nihayetinde bir coğrafya kitabı olduğu kadar bir seyahat kitabı ya da bir ansiklopedi olarak da düşünülebilir. yalnızca dünyanın oluşumundan, yedi kat gök ve yerden, melekler ve cinlerden bahsetmez; aynı zamanda denizlerden, dağlardan, şehirlerden, cami ve kiliselerden, hangi bitki neye iyi gelirden de iştahla söz eder. dünyanın yaratılışı hakkındaki cümlelerini okurken big bang teorisi aklınıza gelebilir, fındık ve cevizin cimayı ve türlü belayı nafi eyleyeceğini (fayda getireceği) anlatan satırlarında dolaşırken mehmet öz'in olağanca cevvalliğiyle verdiği sağlık tüyolarını anımsayabilirsiniz. dili konusuna gelmek gerekirse: "erken dönem osmanlı eserlerinde (16. yüzyıl ve öncesi) daha akıcı ve anlaşılır bir dil vardı, islamî söylem hakimiyetini sağlamlaştırdığı ölçüde dil de ağırlaştı" gibi bir kurgu çok da doğru değil aslında. dilin akıcı ya da kasıcı olmasını belirleyen temel neden, eserin kimin için yazıldığı. dolayısıyla halk için yazan biri ile (ki halk bizzat alıp okusun diye değil, birileri meclislerde millet için okusun diye; hem nereye gidip kitap alıyorsun?) audience'ını umera ve/veya ulema olarak alan birinin üslubu birbirinden muhakkak farklı oluyor ve bu, yüzyıl bazında olmuyor. nice 14., 15. yüzyıl metni var ki sözlükler kar etmiyor. nitekim yazıcıoğlu ahmed bican, kitabının başında, eserini halk için yazdığını bilfiil söylüyor. ki burada çok da hoş bir tutumu var aslında (aydınlanma çağı düşünürlerini anımsatan bir tutum neredeyse). diyor ki ahmed bican:
"şimdi, bu fakirin malı yok ki mescidler yapsın. alimin malı ve hazinesi ilmidir. nitekim malın zekatı var ise ilmin de zekatı vardır. ilmin zekatı odur ki, alim okuduğu ilimden halkı bilgilendirsin, birçok insan onun ilminden fayda görsün."
bilgiyi popülerleştirmeye, halk sathına yaymaya çalışan bir figür var karşımızda. burada bilginin içeriğini çok da küçümsememek gerek aslında. nihayetinde 1453 yılında yazıldığı söylenen bir eser bu ve ondan, bugünün bilimsel anlayışına uygun verilerde bulunmasını beklemek herhalde safdillik olurdu.(KAYNAK: EKŞİSÖZLÜK)

Stock: 1